Na czym polega konflikt serologiczny?
O konflikcie serologicznym mówimy w sytuacji, w której organizm matki wytwarza przeciwciała, które zwalczają krwinki płodu. Jest to spowodowane występowaniem tzw. antygenów na krwinkach płodu, które nie występują na krwinkach matczynych. W wyniku kontaktu z obcym antygenem matka zaczyna produkować przeciwciała.
Jak rozpoznaje się konflikt serologiczny?
Każdy z nas ma określoną grupę krwi, którą określa mnóstwo antygenów. Najważniejszymi są: A, B i AB. Jeżeli nie występuje żaden z nich mamy do czynienia z grupą 0. Większość ludzi ma również we krwi dodatkowy czynnik Rh. Taką krew oznacza się jako RH+ lub RH-. Jeżeli matka posiada grupę krwi określaną jako RH-, natomiast ojciec RH+, to dziecko może odziedziczyć czynnik RH po ojcu. Konflikt serologiczny może wystąpić tylko wtedy, gdy dziecko odziedziczy po ojcu czynnik RH.Kobiety, które nie mają oznaczonej grupy krwi, czynnika RH oraz nie mają badań, które wskazują na poziom przeciwciał przed ciążą, powinny mieć przeprowadzoną diagnostykę w pierwszym trymestrze ciąży. Natomiast jeżeli chodzi o kobiety, u których oznaczono grupę krwi RH badanie poziomu przeciwciał pojawia się w 28 roku ciąży. Celem takiego badania jest stwierdzenie, czy nie doszło do wytworzenia przeciwciał przez organizm matki. Jeżeli okaże się, że przeciwciała, które skierowane są przeciwko krwinkom płodu występują w organizmie matki należy powtarzać badania co cztery tygodnie po to, żeby ocenić poziom przeciwciał. Należy również przeprowadzać badania USG, ponieważ mogą one wskazać na pojawiające się ewentualnie objawy choroby hemolitycznej u płodu.
Choroba hemolityczna i jej objawy
Jeżeli dochodzi do kontaktu przeciwciał, które są wyprodukowane przez organizm matki z krwinkami płodu wówczas mówimy o chorobie hemolitycznej, która dotyczy wyłącznie płodu i bezobjawowo przebiega u matki. Choroba hemolityczna może przybierać trzy postacie:Zobacz również:
1. Uogólniony obrzęk płodu – charakteryzuje się obrzękiem skóry i tkanki podskórnej, którym mogą towarzyszyć wybroczyny. Jest to jedna z najcięższych postaci choroby hemolitycznej, jednak dzięki skutecznej profilaktyce występuje bardzo rzadko.
2. Ciężka żółtaczka hemolityczna – po porodzie, w pierwszej dobie życia dziecka pojawiają się objawy żółtaczki. Jeżeli dojdzie do przekroczenia granicznego stężenia bilirubiny we krwi może to spowodować uszkodzenie mózgu dziecka. Wymaga jest więc natychmiastowe leczenie.
3. Niedokrwistość ciężkiego stopnia (anemia) – dziecko jest blade, ma powiększoną wątrobę oraz śledzionę. Mogą występować cechy duszności, co możemy zauważyć jeżeli dziecko sapie lub rusza skrzydełkami nosa podczas oddychania.
Choroba hemolityczna raczej nie występuje podczas pierwszej ciąży. W trakcie pierwszego porodu antygeny przechodzą z krwi płodu do krwi matki i następuje produkcja przeciwciał. Przy następnej ciąży przeciwciała są już obecne we krwi matki. Takie przeciwciała mogą uszkadzać krwinki płodu.
Przebieg choroby hemolitycznej zależy od dwóch elementów: po pierwsze – od fazy ciąży, ponieważ jeżeli krwinki płodu zostaną uszkodzone we wczesnej fazie ciąży, wtedy przebieg choroby może być bardzo ciężki. Natomiast jeżeli choroba hemolityczna zostanie wykryta w zaawansowanej fazie ciąży ma na ogół łagodniejszy przebieg; po drugie – przebieg choroby hemolitycznej zależy przede wszystkim od ilości immunoglobulin, które wytwarzane są przez organizm matki.
Częstość występowania konfliktu serologicznego
Częstość występowania konfliktu serologicznego szacuje się na około 20 % – 24 %. Kobiety, które pozostają pod fachową opieką nie powinny bać się negatywnych skutków konfliktu serologicznego u płodu. Ciężki przypadki dotyczą około 2 % wszystkich ciąży. Jeżeli konflikt serologiczny wystąpi celem leczenia jest m.in. usunięcie nadmiaru bilirubiny, która powstaje w procesie niszczenia erytrocytów; usunięcia przeciwciał, które krążą we krwi płodu; wyrównaniu hemoglobiny i czerwonych krwinek.Zapobieganie (profilaktyka)
Ze względu na rozwój profilaktyki negatywne skutki konfliktu serologicznego występują bardzo rzadko. Problem jest wtedy, kiedy lekarz widzi kobietę w ciąży po raz pierwszy w dniu porodu. Na czym polega zapobieganie? Kobietom z czynnikiem RH- podaje się specjalną immunoglobulinę anty- D. Neutralizuje ona komórki płodowe we krwi matki, zanim jej organizm zdąży rozpoznać je jako wrogie i wytworzyć przeciwko nim przeciwciała. Dawka immunoglobuliny anty- D zależy od liczy urodzonych dzieci, od rodzaju porodu, od ewentualnych poronień. Skuteczność profilatyki wynosi blisko 99 %.Autor:
Albert Bąk