Metody leczenia zatok przynosowych u dzieci
Zatoki przynosowe są przestrzeniami powietrznymi sąsiadującymi z jamą nosową. Ich objętość przewyższa zazwyczaj objętość jamy nosowej. Ich budowa i wielkość są bardzo zmienne. U noworodka twarzoczaszka stanowi ok. 1/7 czaszki, u dorosłego natomiast ok. 1/2 całkowitej wielkości czaszki.
Zatoka czołowa pojawia się u dziecka 1-3-letniego, ale kończy rozwój najpóźniej, bo w wieku 15-25 lat. Komórki sitowe pojawiają się w 8. miesiącu życia, zatoka klinowa około końca 1. roku życia. W związku z tą specyfiką rozwojową, choroby zatok przynosowych u małych dzieci przebiegają inaczej niż u dzieci starszych i ludzi dorosłych.
Zatok przynosowych jest kilka. Zapalenie obejmuje najczęściej zatoki czołowe, szczękowe i sitowe. A od tego, gdzie się ono rozwija, zależą dolegliwości. Ból w okolicy czoła wskazuje na zapalenie zatok czołowych. Infekcja zatok szczękowych powoduje często ból górnej szczęki, zębów oraz bolesność uciskową policzków. Obrzęk powiek i okolic oczu to znak, że chorują zatoki sitowe. Ich zapalenie może też powodować zatkanie nosa, bolesność uciskową boków nosa oraz utratę powonienia.
Bóle zatok nasilają się rano i przy pochylaniu głowy do przodu. Bardzo częstym objawem jest wydzielina z nosa. Wodnista i przezroczysta, jeśli przyczyną zapalenia są wirusy, lub gęsta i ropna, gdy zakażenie wywołane jest przez bakterie. Czasem występują także dolegliwości ogólne, np. gorączka, złe samopoczucie, uczucie rozbicia czy brak apetytu. Spływająca po tylnej ścianie gardła wydzielina z zatok może powodować przewlekły kaszel i chrząkanie.
Ostre zapalenie zatok przynosowych jest częstym schorzeniem wieku dziecięcego. To właśnie u dzieci postawić diagnozę jest najtrudniej, gdyż występujące i przedłużające się powyżej 10 dni objawy: zaburzenie drożności nosa z wyciekiem przednim lub tylnym i kaszel są następstwem infekcji wirusowej, a nie bakteryjnym zapaleniem zatok. Decydujące znaczenie ma tu tendencja do zmniejszania się nasilenia objawów.
Zobacz również:
Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych jest jedną z najczęstszych chorób wieku dziecięcego dotyczącą 15–20% tej populacji rocznie. W większości przypadków ma przebieg ostry, zwykle jest następstwem wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych, jedynie w niewielkim odsetku (5–13%), najczęściej w wieku 3–6 lat powikłanej nadkażeniem bakteryjnym (ostre bakteryjne zapalenie zatok przynosowych). U dzieci jest to choroba wieloczynnikowa oraz słabo zdefiniowana.
Problem z rozpoznaniem przewlekłego zapalenia zatok przynosowych wynika z tego, że inne bardzo częste choroby, takie jak przerost migdałka gardłowego czy alergiczny nieżyt nosa dają podobne objawy, współistnieją ze sobą lub powodują wystąpienie drugiej. Zazwyczaj objawy przewlekłego zapalenia zatok przynosowych ustępują samoistnie u dzieci powyżej 6.–8. roku życia wraz z dojrzewaniem układu odpornościowego.
W razie wystąpienie objawów należy udać się do lekarza, który po przebadaniu dziecka i określenia intensywności choroby zaleci odpowiednie leczenie. W przypadku choroby przeziębieniowej dziecko wymaga leczenia objawowego w warunkach domowych (leki przeciwgorączkowe, miejscowe do nosa, gardła, zapewnienie przyjmowania płynów). Gdy dolegliwości nie mają tendencji do zmniejszania się po upływie 3–5 dni lub rozwijają się jak choroba o ciężkim przebiegu (ropna wydzielina z nosa oraz gorączka powyżej 39ºC przez 3 kolejne dni, współistniejący obrzęk i ból okolicy oczodołu), konieczna jest ocena lekarska. W przypadku dolegliwości przewlekłych konieczna jest ocena lekarska, obejmująca konsultację laryngologiczną, często alergologiczną, niekiedy diagnostykę w kierunku zaburzeń odporności, zespołów zaburzeń ruchomości nabłonka oddechowego, mukowiscydozy.
Ciężki przebieg kliniczny, nasilanie się objawów oraz wystąpienie powikłań jest wskazaniem do antybiotykoterapii. Spodziewana poprawa kliniczna po podaniu właściwej dawki antybiotyku występuje po 48–72 godzinach leczenia. Brak poprawy może wynikać z zakażenia szczepem opornym, wystąpienia powikłań lub niebakteryjnej przyczyny dolegliwości. Wymaga skorygowania leczenia antybiotykiem drugiego wyboru lub diagnostyki. Najczęściej zalecany czas antybiotykoterapii to 10–14 dni, aktualne rekomendacje polskie zalecają okres 10-dniowy.
W leczeniu uzupełniającym można stosować miejscowo donosowe izo- i hipertoniczne preparaty soli (obkurczające naczynia krwionośne i zmniejszające obrzęk błony śluzowej, oczyszczające wydzielinę zalegającą w przewodach nosowych, zapobiegające jej zasychaniu i usprawniające transport śluzowo-rzęskowy). Preparaty redukujące obrzęk błony śluzowej i poprawiające drożność nosa – sympatomimetyki donosowe i w postaci tabletek u dzieci starszych (od 12. roku życia) można podawać jedynie przez ok. 4 dni (3–5 dni). W przypadku braku objawów lub rozpoznania alergii nie rekomenduje się leków stosowanych w jej leczeniu. Zaleca się glikokortykosteroidy donosowe.
W przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych leczenie obejmuje także płukanie nosa roztworami soli przez wiele tygodni (6–8 i więcej). Można stosować, antybiotykoterapię, zazwyczaj przez dwa tygodnie, a w razie powolnej poprawy przedłużyć na następne dwa tygodnie. Glikokortykosteroidy donosowe należy podawać dzieciom z potwierdzoną alergią. Jaką pierwszą metodę leczenia chirurgicznego zaleca się usunięcie migdałka gardłowego w przypadku stwierdzenia jego przerostu.
Autor:
Agata Rutkowska