Zakupoholizm

Zakupoholizm, czyli uzależnienie od zakupów objawia się przymusem kupowania różnych przedmiotów bądź artykułów, bardzo często niepotrzebnych, niekontrolowanym robieniem zakupów, które wpływa szkodliwie na funkcjonowanie człowieka. Problem ten dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn w każdym przedziale wiekowym.

Skłonność do obsesyjnych zakupów po raz pierwszy została opisana już na początku XX wieku przez Kraepelina i Bleulera, którzy nazwali ją onomanią i określili jako patologiczny odruch kupowania. Natomiast pierwsze badania naukowe, które dotyczyły zakupoholizmu pojawiły się w połowie lat 80 w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Zjawisko stosunkowo młode – w dzisiejszych czasach coraz bardziej popularne. Jak się okazuje, wcale nie trzeba sięgać po używki, takie jak alkohol, papierosy czy narkotyki, by być uzależnionym i by konieczne stało się powzięcie kroków w kierunku leczenia. Każda prozaiczna na pozór czynność może okazać się problemem, który negatywnie będzie wpływał na nasz stan emocjonalny i najbliższe otoczenie.

Jak się objawia?

Zakupoholizm objawia się nieustanną potrzebą kupowania czegokolwiek, nie tylko przedmiotów, które są niezbędne do życia. Po dokonaniu zakupu najczęściej pojawia się myślenie racjonalne i żałowanie zakupu, jednak w trakcie samego kupowania, uzależnionej osobie towarzyszy euforia i stan uniesienia. Zakupy przynoszą też chwilową poprawę samopoczucia. Zakup może być wynikiem silnej reakcji emocjonalnej, efektem spontanicznego impulsu, działaniem o charakterze hedonistycznym lub wynikiem kompulsji.

Możemy wyróżnić cztery fazy zakupoholizmu:

• natarczywe myśli o zakupach (przewidywanie);
• przygotowanie (czas i miejsce dokonania zakupów);
• zakupy (euforia i ekscytacja);
• wydatki (myślenie racjonalne, wyrzuty sumienia).

To, że mamy do czynienia z uzależnieniem od zakupów świadczyć może to, że dokonujemy ich w celu poprawienia samopoczucia, obsesyjnie myślimy o kolejnych zakupach, planujemy je, spędzamy dużą ilość czasu w centrach handlowych lub na aukcjach internetowych, a w związku z planowanymi zakupami odczuwamy stan bliski euforii.

Często też zdarza się, że pieniądze, które były przeznaczone na rachunki domowe przeznaczamy na kupowanie zbędnych produktów, a gdy nie mamy pieniędzy pożyczamy je od najbliższych. Kolejnymi objawami zakupoholizmu jest przeżywanie stanu uniesienia podczas wydawania pieniędzy, odczuwanie wstydu po dokonanych zakupach, chowanie kupionych rzeczy często bez ich rozpakowywania, kłamstwa związane z ilością przeznaczonych pieniędzy na zakupy, ukrywanie większości kupionych przedmiotów w obawie przed reakcją otoczenia. Dużym problemem są również kłótnie z bliskimi na temat sposobu wydawania pieniędzy. Uzależnienie to często prowadzi nawet do rozwodów, a w skrajnych sytuacjach może prowadzić do bankructwa.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów?

Często bardzo trudne może być rozpoznanie u kogoś problemu z obsesyjnym robieniem zakupów, nie jest to bowiem tradycyjne uzależnienie. Jednak kiedy już zobaczymy u kogoś wystąpienie powyżej opisanych objawów warto pomóc takiej osobie. Na początku najlepiej zasugerować, by osoba ta nie nosiła przy sobie kart kredytowych, a zakupów dokonywała tylko gotówką.

Najlepiej też, żeby wcześniej zrobiła sobie listę planowanych zakupów i starała się ściśle trzymać tej listy. Osoba uzależniona powinna na zakupy wybierać się tylko w towarzystwie innych osób, bowiem sama mogłaby nie być w stanie się kontrolować (zależy, w jakim stadium uzależnienia się znajduje). Powinna też unikać wszelkich wyprzedaży, planować czas tak, by nie było w nim miejsca na wizyty w centrach handlowych. Dodatkowo, gdy pojawi się w głowie obsesyjna myśl o dokonaniu zakupów, najlepiej udać się na długi spacer w towarzystwie osoby najbliższej i porozmawiać z nią o swoim problemie lub po prostu odciągnąć myśli od zakupów.

Kiedy udać się do specjalisty?

Kiedy kupowanie różnych przedmiotów całkowicie wymknęło się spod kontroli, mogą nie pomagać „domowe” sposoby leczenia. Osoba uzależniona zrobi wtedy wszystko, by udać się na zakupy, kupić masę niepotrzebnych rzeczy, najczęściej będzie ukrywać zakupione przedmioty, a wszystko po to, by chwilowo poprawić sobie samopoczucie. W takich wypadkach niezbędne będzie nakłonienie takiej osoby do wizyty u specjalisty. Podstawową formą leczenia, tak jak w przypadku innych uzależnień jest psychoterapia, a często najlepsze rezultaty zapewnia terapia poznawczo-behawioralna. W przypadku zakupoholizmu często niezbędne jest skorzystanie z doradztwa finansowego i doradztwa w kwestii rozsądnego gospodarowania pieniędzmi.

Pomocne w radzeniu sobie z obsesją zakupów są grupy Anonimowych Dłużników, które po raz pierwszy powstały w 1968 r. w Stanach Zjednoczonych. W Polsce pierwsza grupa Anonimowych Dłużników powstała w 2011 r. w Poznaniu. Grupy te działają podobnie jak grupy Anonimowych Alkoholików – zaadaptowały do swoich potrzeb ich Program 12 Kroków.

Po zakończeniu leczenia należy zadbać o to, by utrwalić rozpoczęte zmiany, najlepiej kontynuując podjętą terapie w grupie Anonimowych Dłużników. Różne są zdania na temat tego, czy możliwe jest całkowite wyleczenie (tak jak w przypadku innych uzależnień), jednak faktem jest, że osoba uzależniona od kompulsywnych zakupów potrafi odzyskać pełną kontrolę nad swoimi zachowaniami.

Autor: Dorota Bucka

Źródła:
http://www.biomedical.pl/psychologia/zakupoholizm-uzaleznienie-od-zakupow-182.html